اميرحسين ثابتي نويسنده وبلاگ "دست نوشته هاي يک دانشجو" در يکي از مطالب اخير وبلاگ خود به مناسبت 14 مرداد سالگرد شهادت شهيد آيت، به شرح ماجراي مبارزه وي با بني صدر و روشنگري اش درباره ميرحسين موسوي و شهادت مشکوکش پرداخته است.

«اطلاع يافتيم که دکتر حسن آيت در صحبت هايي که نوار آن به دست آمده است عليه بني صدر به فعاليت هاي مخفيانه اي مشغول است و قصد آن را دارد که بني صدر را به هر نحو که شده ناکام کند»
اينها عباراتي است که روزنامه انقلاب اسلامي، سخنگوي مکتوب ابوالحسن بني صدر در 28 خرداد ماه 1359 در ابتداي گزارش ويژه خود نوشت و در ادامه نيز مدعي طراحي کودتا براي سقوط بني صدر از سوي سيد حسن آيت شد. بر پايه اين گزارش فردي که تحت عنوان دانشجو نزد آيت مي رود، در گفت‌وگويي محرمانه اوضاع کشور را با وي در ميان مي گذارد و در ادامه، مواضع آيت عليه بني صدر در اين جلسه خصوصي را ضبط نموده و با در اختيار قرار دادن صداي ضبط شده او به روزنامه انقلاب اسلامي، در صدد تخطئه شخصيت سيد حسن آيت برمي آيد. آيت که از مخالفين اصلي و نشانه دار بني صدر در سالهاي نخست انقلاب به شمار مي رفت، در اين گفت وگوي محرمانه، غافل از آنکه سخنان وي ضبط مي شود و بعدها به طور گسترده پخش خواهد شد مواضع جالبي را عليه بني صدر اتخاذ مي کند. مواضعي که شايد در آن برهه کمي باور ناپذير بود اما گذشت يک سال از زمان انتشار نوار ضبط شده سخنان آيت، از عمق بصيرت و ديد عميق او در مسائل آن دوره پرده برداشت. کما اينکه شايد در سال 58 که سيد حسن آيت يکي از مدافعان سرسخت گنجاندن اصل «ولايت فقيه» در قانون اساسي بود، کمتر کسي در آن برهه از عمق اين حرکت و تيزبيني خاص آيت آگاه بود تا اينکه سه دهه گذر زمان پس از آن مقطع به خوبي نشان داد، رمز عبور و ضامن اجراي حفظ انقلاب، جز حاکميت ولي فقيه و استحکام پايه هاي آن در قانون اساسي بديلي نداشته و ندارد. اگرچه سخنان محرمانه آيت به صورت سانسور شده و گزينشي از سوي روزنامه انقلاب اسلامي منتشر شد اما آيت با قبول کليت صحبت هاي خويش و البته اشاره به غيراخلاقي بودن حرکت مذکور از سوي حاميان بني صدر و انتشار گزينش شده سخنان خود، عملاً پاي حرفهاي خود ايستاد و شايد هيچ چيز مانند گذشت زمان نمي توانست از اوج بصيرت نافذ سيد حسن آيت و سخنان وي پرده بردارد.
در ابتداي اين نوار، آيت از لزوم اسلامي کردن دانشگاه ها و تصفيه اساتيد غير اسلامي و نقش دانشجويان در پيشبرد اين امر مهم سخن مي گويد: «اينکه الان استادهاي غيراسلامي بايد تصفيه شوند اين زمزمه اي است که بايد از پايين سرو صدايش بلند شود. ما استاد غيراسلامي نمي خواهيم» آيت در ادامه از قبل انقلاب و برهه اي سخن مي گويد که عده اي تصور مي کردند بني صدر و ديگر همفکران ملي-مذهبي اش انقلابي هستند و مي شود با آنها همکاري داشت اما بعد انقلاب مشخص شد چنين چيزي فقط يک توهم بوده است: «حتي موقعي که داشتيم حزب جمهوري را علناً پايه گذاري مي کرديم، قبل از انقلاب خب اينها فکر مي کردند پيمان، بازرگان، بني صدر، سنجابي و مدني همه قابل همکاري هستند حتي مطرح مي کردند حاج سيد جوادي ... من از همان اول گفتم اينها نمي توانند با شما همکاري کنند. اگر دعوتشان کنيد به همکاري بيايند، کار را از دست شما مي گيرند و خراب مي کنند و نمي گذارند ولي اينها قابل فهم نبود اما به تدريج يک مقداري آمديم پيش و براي اينها روشن شد ... به گوش بني صدر و دوستانش هم رسيد که من اين حرفها را زده ام يعني حريفشان را مي شناسند لذا از همان اول هم سياستش اين بود که من را بکوبد» آيت در ادامه سخنانش از نقشه هاي بني صدر و همراهان وي براي تلاش جهت قطب سازي در برابر امام خميني (ره) سخن مي گويد و به پيش نويس قانون اساسي که در آن سخني از ولايت فقيه به ميان نيامده بود اشاره مي کند: «اگر آن پيش نويس را که آنها (سحابي) درست کرده بودند، اگر آن تصويب مي شد اصلاً انقلاب از بين رفته بود. الان بني صدر رئيس جمهور بود و رئيس جمهور هم همه کاره. هم مي توانست مجلس را منحل کند هم دادگستري و قضاتش را منصوب مي کرد هم ارتش را زير فرماندهي داشت. همه چيز زير نظرش بود (اما در تغيير پيش نويس قانون اساسي) ما آمديم فرمانده کل قوا را داده ايم به رهبر ... بني صدر تلاش مي کند ولي چيزي (اختياري) ندارد»
آيت در بخش ديگري از سخنانش از ريزش پايگاه اجتماعي بني صدر در ميان اقشار مختلف مردم سخن مي گويد و اينکه نخبگان و توده هاي مردم به شدت از وي رويگردان شده اند. وي به حمايت هاي شديد مجاهدين خلق و گروهک هاي زاويه‌دار با امام (ره) از بني صدر و حمايت متقابل رئيس جمهور از آنها نيز اشاره مي کند و از اقليت بودن آنها در ميان توده هاي مردمي مي گويد، ادعايي که همواره مورد تکذيب و عکس العمل شديد حاميان بني صدر قرار مي گرفت و حتي خود بني صدر نيز بارها عکس اين ادعا را مطرح مي نمود اما با گذشت يک سال پس از صحبت هاي آيت در اين زمينه و فرار بني صدر از کشور، رسماً ادعاهاي آيت رنگ واقعيت به خود گرفت. او در ادامه سخنانش از حماقت بني صدر و حاميانش نيز اينطور مي گويد: «آنها ضعفشان و حماقتشان اينجاست که جلوي امام ايستاده اند» و در ادامه از ضرورت ميدان دادن به آنها براي نشان دادن خودشان سخن مي گويد: «به اينها بايد ميدان داده شود ... حالا بگذاريد ايشان (بني صدر) هرچه بيشتر تاخت و تاز کند و اين بهتر است اگر يکجا جلويش بايستي يکي از زرنگي هايش اين است که خودش را زودتر هماهنگ مي کند. فوري مي پرد روي موج»
اما شايد يکي از جنجالي ترين سخنان سيد حسن آيت در اين نوار ضبط شده آنجايي است که وي از قريب الوقوع بودن انقلاب فرهنگي در دانشگاه هاي کشور سخن به ميان مي آورد و در ادامه مدعي مي شود که «باباي بني صدر» هم نمي تواند در اين زمينه مقابله کند. آيت مي گويد: «بزودي موج عوض مي شود و به بچه ها (انجمن اسلامي دانشجويان دانشگاه تبريز که دانشگاه را در اشغال خود نگه داشته اند) بگوييد که قرص و محکم باشند و ترس نداشته باشند. دانشگاه ها بعد از 14 خرداد (به خاطر انقلاب فرهنگي) تعطيل مي شود و بعد ما برنامه اي خواهيم داشت و باباي بني صدر هم نمي تواند روي اين برنامه کار کند. حتي ترتيبي داده شده که برخلاف دفعه قبل نمي تواند بيايد مقاومت کند، ظاهراً هم همراه مي شود» پس از انتشار اين سخنان، روزنامه انقلاب اسلامي يک روز بعد و در 29 خردادماه 59 متن پياده شده نوار دوم را نيز منتشر ساخت. در ابتداي اين نوار، آيت از ضربات بني صدر به پيکره ارتش و درگير شدن سپاه در منازعات با بني صدر مي گويد. آيت در ادامه ادعايي مي کند که در آن مقطع براي وي بسيار گران تمام مي شود، ادعايي که البته گذر زمان صحت آن را نشان داد: «خودش (بني صدر) زود دارد خودش را به طرف نابودي پيش مي برد ... اگر بخواهد راه کج برود خودش را ساقط مي کند، ما کوشش مي کنيم به آن حادي نشود کارش فعلاً که ساقط بشود اما اگر هم حاد شد بايد آمادگي داشته باشيم در هر لحظه که جلويش را بگيريم ... ما بايد کارمان را بکنيم اتفاقاً در مجلس کاري که مي کنيم که بتوانيم همين کار را بکنيم، اين است که نگذاريم بني صدر از چارچوب قانون خارج بشود. او حالا تلاش مي کند تا حالا هم تلاش کرده ولي نتوانسته است» آيت در بخش ديگري از صحبت‌هايش، بني صدر را خطري براي انقلاب توصيف مي کند: «بني صدر يک خطر است براي انقلاب و بايد اين خطر را يک جوري خنثي کرد ... البته اين که مي گويم خطر است، بني صدر خودش آدم نقشه کش و آدم زرنگي نيست. بر خلاف تصور و دليلش هم همين عملياتي است که تا به حال انجام داده، اکثراً به ضررش است منتها خوب يک زرنگي دارد که زود انعطاف پذير است و خودش را هماهنگ با جريان نشان مي دهد ... اما فرصت زيادي نمي تواند دوام پيدا کند و بالاخره دستش رو مي شود، من فکر مي کنم با مجلس هم خواه ناخواه درگيري خواهد داشت. اول نه، ممکن است که اول مجلس زياد مخالف نباشد چون حالا رئيس جمهور است ماها هم حمايت کنيم ولي آنقدر کج سليقه است که درگيري قطعي است.» آيت در ادامه به هم‌نشيني‌هاي بني صدر و مجاهدين خلق اشاره مي کند و همين امر را موجب «خرد شدن بني صدر» در آينده مي داند. وي به ناکارآمدي هاي بني صدر و دشمني هاي عريان او با خودش نيز اشاره کوتاهي مي‌کند و از لزوم آگاه ساختن مردم نسبت به خطر شخصيت بني صدر سخن مي گويد. اما در ادامه تعبيري تاريخي از فضاي آن روزگار دارد. تعبيري که نه تنها 3 دهه قبل که شايد در هر مقطعي از تاريخ انقلاب عينيت داشته و بکارگيري اين تعابير از سوي سيد حسن آيت جز دقت وي در تحليل اوضاع آن روزگار، پيام ديگري ندارد: «من يک چيزي اخيراً شروع کردم به نوشتن که بايد تمامش کنم. تا بنويسم کمي وقت مي گيرد تا شما عمل کنيد و آن اين است که ما يک خطوط اصلي داريم که مال استعمار است که خط مشي مشخص امريکايي دارد و معلوم است که آنها که وارد سياست هستند مي دانيد، آنها در خط امريکا کار مي کنند، يک خط مشخص هم، انگليسي داريم يک خط مشخص هم روسي داريم، اما در ازاي هر کدام از اين خطهاي مشخص، هفت هشت، ده تا خط بدلي انقلابي داريم. اين خطهاي بدلي را بايد بر ملا کنيم و فرمولش را بگذاريمُ (مردم) بفهمند که بني صدر هم خط بدلي است يا نمي دانم فلان شخص بدلي است. اين را اتفاقاً من تهيه کرده و فکر مي‌کنم که چندتا سخنراني هم در آن هست منتها بدون اسم بني صدر، بدون اسم بازرگان. بايد اول اين مفهوم را ايجاد (کنيم) که ما خطوط بدلي داريم» همانطور که اشاره شد، سيد حسن آيت با شهامت تمام حرفهاي خود در اين زمينه را پذيرفت اما از مشي غير اخلاقي مخالفينش در اين زمينه و تقطيع و تحريف گسترده سخنان منتشره شده اش به شدت گلايه کرد. آيت چندي بعد در مصاحبه اي مطبوعاتي که در محل حزب جمهوري برگزار شد ضمن اشاره به برخي تحريف هاي سخنان وي در متن پياده شده از نوار، گفت: « بسياري از قسمت هاي اين دو نوار تحريف شده است، سانسور شده و به طور ناقص در روزنامه انقلاب اسلامي که کينه اي ديرينه با من دارد منتشر شده است» اما در ادامه، سخنانش در اين رابطه را «سند افتخار خويش» دانست: «اين نوارها سند افتخار من است» آيت در ادامه به نکته بسيار مهمي اشاره مي کند و علت تمام کينه توزي هاي عليه خويش را تلاش وي در مجلس خبرگان اساسي جهت اسلامي کردن قانون اساسي و گنجاندن اصل ولايت فقيه در آن مي داند: «علت اين اعمال دو چيز است، يکي اينکه مي خواهند قانون اساسي را که من تلاش کردم در مجلس خبرگان از صورت غربي به صورت اسلامي درآوردم بي اعتبار سازند و دوم اينکه چون من باعث به تصويب رسيدن اصل ولايت فقيه هستم مي خواهند از من انتقام بگيرند» در نهايت، گذشت يک سال زمان براي اثبات بسياري از ادعاهاي آيت کفايت نمود. خرداد ماه 1360 فرا رسيد و بني صدر و مجاهدين خلق رسماً در برابر امام و مردم ايستادند و پس از اردوکشي هاي خياباني و به قتل رساندن تعداد زيادي از نيروهاي سپاه، بسيج و مردم بيگناه و آتش زدن ده ها دستگاه اتوبوس، ميني بوس، موتوسيکلت و ... وارد فاز مبارزه مسلحانه با جمهوري اسلامي گشتند.
ابوالحسن بني صدر نيز به همراه مسعود رجوي در 7 مردادماه با لباس زنانه از کشور فرار کردند و دقيقاً 7 روز بعد، يعني در 14 مردادماه، روزي که قرار بود ميرحسين موسوي جهت تصدي وزارت امورخارجه از مجلس رأي اعتماد بگيرد، سيد حسن آيت با بيش از 60 گلوله ترور شد. بدين ترتيب با گذشت 29 سال از شهادت سيد حسن آيت و تمامي ابهامات موجود پيرامون اسناد به سرقت رفته از وي در روز ترور، آنچه که همچنان خود را نشان مي دهد بصيرت نافذ و شخصيت استثنايي اوست. نکته اي که خود وي نيز تا پيش از شهادتش از آن خبر داده بود: «آنها شايد بتوانند جسم مرا ترور کنند ولي هرگز نمي‌توانند شخصيت مرا ترور کنند.»